Mózgoczaszka

Mózgoczaszkę tworzą: kość czołowa, sitowa, klinowa, dwie kości ciemieniowe, potyliczna oraz dwie kości skroniowe.

Kość czołowa

Kość czołowa (łac. os frontale) ma kształt łuski, jest wypukła na zewnątrz. Dzieli się na część łuskową, oczodołową i nosową. Stanowi ona przednią część sklepienia czaszki. Na wypukłej powierzchni znajdują się guzy czołowe, łuki brwiowe, brzeg nadoczodołowy. W dolnej i bocznej części obustronnie znajduje się wyrostek jarzmowy, którym kość czołowa łączy się z kością jarzmową. Pośrodkowo znajduje się kolec nosowy będący rusztowaniem dla kości nosowych. Na wewnętrznej powierzchni kości mieści się otwór ślepy, powyżej biegnący pionowo grzebień czołowy oraz bruzda zatoki strzałkowej górnej. Poza tym występują tu liczne wyciski odpowiadające powierzchni półkul mózgowych.

Kość czołowa łączy się u góry szwem wieńcowym z kością ciemieniową, bocznie z kością klinową, a u dołu z kością jarzmową.

Zatoki czołowe są przestrzeniami powietrznymi wysłanymi błoną śluzową w obrębie kości czołowej, na pograniczu łuski z częścią oczodołową. Znajdują się symetrycznie po obu stronach ciała oddzielone od siebie przegrodą. Pojemność zatoki czołowej wynosi 5-20 cm3. Ujście zatoki znajduje się w przewodzie nosowym środkowym w jamie nosowej, pomiędzy małżowiną nosową środkową a dolną. Zatoki wykształcają się po 7-8 r.ż.

Kość sitowa

Kość sitowa (łac. os ethmoidale) położona jest pośrodku czaszki, ogranicza jamę nosową (sklepienie, ściana boczna i przegroda jamy nosowej) oraz oczodoły (ściana przyśrodkowa oczodołów). Jest kością nieparzystą zbudowaną z dwóch ustawionych do siebie prostopadle blaszek: sitowej i pionowej. Blaszka pionowa stanowi jak gdyby rusztowanie dla blaszki sitowej. Do przodu łączy się z kolcem nosowym kości czołowej, a do tyłu w części górnej z kością klinową u dołu z lemieszem.

Od blaszki sitowej odchodzą ku dołowi liczne komórki sitowe, czyli kość, w której znajdują się liczne jamki. Przestrzenie te ograniczają od boku i przyśrodkowo biegnącymi pionowo blaszkami. Na części przyśrodkowej, tworzącej ścianę boczną jamy nosowej znajdują się małżowina nosowa górna i środkowa. Układ komórek sitowych pozwala podzielić je na grupę przednią i tylną.

Ujście komórek sitowych przednich znajduje się w przewodzie nosowym środkowym (pomiędzy małżowiną środkową i dolną), natomiast ujście komórek tylnych w przewodzie nosowym górnym (pomiędzy małżowiną górną a środkową). Do przodu kość sitowa łączy się z kością łzową i wyrostkiem czołowym szczęki, do tyłu z kością klinową i wyrostkiem oczodołowym kości podniebiennej, u góry z kością czołową, natomiast u dołu z kością szczękową i podniebienną.

Kość ciemieniowa

Kość ciemieniowa (łac. os parietale) to parzysta kość, która znajduje się do tyłu od kości czołowej. Na wewnętrznej powierzchni, wzdłuż połączenia przyśrodkowych brzegów, znajduje się dalszy przebieg bruzdy zatoki strzałkowej górnej. Występują tu również wyciski palczaste i bruzdy oraz bruzda dla zatoki esowatej położona w tylno-dolnej części. Na powierzchni zewnętrznej wyróżnia się guz ciemieniowy oraz niżej położone kresy skroniowe. Obie kości łączą się przyśrodkowymi brzegami tworząc szew strzałkowy. Do przodu kość ciemieniowa łączy się z kością czołową, do tyłu z kością potyliczną. Od dołu występuje połączenie z kością klinową, skroniową.

Kość potyliczna

Kość potyliczna (łac. os occipitale) znajduje się najbardziej ku tyłowi i u podstawy czaszki. Wyróżnia się w niej część podstawną, łuskę potyliczną oraz dwie części boczne. Powierzchnia zewnętrzna jest wypukła, posiada wyniosłość tzw. guzowatość potyliczną zewnętrzną. Znajdują się na niej kłykcie potyliczne położone bocznie względem otworu wielkiego. Kłykcie potyliczne łączą się powierzchnią stawową z pierwszym kręgiem szyjnym. Przez podstawę kłykcia przebiega kanał nerwu podjęzykowego (n. XII).

Na powierzchni wewnętrznej, a dokładniej na powierzchni łuski, znajduje się wyniosłość tzw. guzowatość potyliczna. Od guzowatości do tyłu i ku górze odchodzi bruzda dla zatoki strzałkowej górnej, natomiast bocznie bruzda dla zatoki porzecznej, która przechodzi w bruzdę dla zatoki esowatej. Do dołu zaś przebiega grzebień potyliczny wewnętrzny.

Na wewnętrznej powierzchni części podstawnej znajduje się otwór wielki, przez który przechodzi rdzeń przedłużony, tętnice kręgowe, nerwy i naczynia żylne.

Kość potyliczna łączy się z kością ciemieniową od tyłu i góry, bocznie z kością skroniową. Od przodu natomiast z kością klinową. Na pograniczu kości potylicznej i skroniowej znajduje się otwór szyjny, przez który przebiegają: nerw językowo-gardłowy (n. IX), nerw błędny (n. X), nerw dodatkowy (n. XI) oraz żyła szyjna wewnętrzna.

Kość skroniowa

Kość skroniowa (łac. os temporale) jest parzystą kością, która składa się z części łuskowej, bębenkowej, sutkowej oraz skalistej, zwanej piramidą. Łączy się z kością potyliczną, ciemieniową, klinową, żuchwową i jarzmową. Część łuskowa skierowana jest do boku, natomiast część skalista ma kształt piramidy i przebiega prostopadle w stosunku do poprzedniej części. Ponadto szczytem wnika przyśrodkowo i do przodu pomiędzy kość potyliczną a klinową. Zatem bierze udział w tworzeniu zarówno podstawy czaszki jak i ściany bocznej.

Część skalista na powierzchni dolnej wytwarza wraz z kością potyliczną otwór szyjny, a nieco do przodu duży otwór zewnętrzny kanału tętnicy szyjnej wewnętrznej. U podstawy piramidy, przyśrodkowo od wyrostka sutkowego znajduje się wyrostek rylcowaty stanowiący przyczep dla mięśni: rylcowo-gnykowego, rylcowo-gardłowego, rylcowo-językowego i rylcowo-żuchwowego. Pomiędzy wyrostkami znajduje się otwór rylcowo-sutkowy, przez który wychodzi z czaszki nerw twarzowy (n. VII).

Na powierzchni tylnej części skalistej znajduje się otwór słuchowy wewnętrzny. Z zewnątrz widoczny jest odchodzący od łuski i biegnący do przodu wyrostek jarzmowy. Nieco do tyłu i poniżej znajduje się otwór słuchowy zewnętrzny. Część sutkowa położona jest do tyłu od części łuskowej i skalistej. Mieści się tu wyrostek sutkowy, do którego przyczepia się mięsień mostokowo-obojczykowo-sutkowy. Wyrostek suktowy zawiera wewnątrz liczne jamki, czyli komórki sutkowe wypełnione powietrzem. Część bębenkowa tworzy większą część przewodu słuchowego zewnętrznego i znajduje się do przodu od wyrostka sutkowego.

Kość klinowa

Kość klinowa (łac. os sphenoidale) jest pojedynczą kością czaszki mieszczącą się w części środkowej podstawy czaszki. W jej obrębie wyróżnia się trzon, wewnątrz którego znajdują się dwie zatoki klinowe oraz parzyste wyrostki: skrzydłowate, skrzydła większe i mniejsze. Trzon kości swoją powierzchnią górną zwrócony jest do wnętrza czaszki. Znajduje się na nim zagłębienie zwane siodłem tureckim.

Od siodła tureckiego, na którym spoczywa przysadka ku tyłowi znajduje się powierzchnia pochylona z góry i przodu do dołu i do tyłu. Ze względu na wygląd zwana stokiem. Bocznie trzon łączy się z ze skrzydłami większymi, w tym miejscu przebiega również bruzda dla tętnicy szyjnej wewnętrznej. Powierzchnia przednia trzonu skierowana jest do jamy nosowej. Skrzydła większe odchodzą bocznie od trzonu. Powierzchnia górna tworzy dół środkowy czaszki, posiada wyrostki palczaste. Znajdują się tu również otwór okrągły dla nerwu szczękowego (n. V2), otwór owalny dla nerwu żuchwowego (n. V3). Na powierzchni zewnętrznej mieści się szczelina oczodołowa górna prowadząca do oczodołu, przez którą przebiegają: nerw okoruchowy (n. III), bloczkowy (n. IV), nerw odwodzący (n. VI), nerw oczny (n. VI), żyła oczna oraz szczelina oczodołowa dolna. Z kolei skrzydła mniejsze znajdują się do przodu i góry od trzonu. W ich obrębie znajduje się kanał dla nerwu wzrokowego (n. II) i tętnicy ocznej. Natomiast wyrostki skrzydłowate odchodzące obustronnie w miejscu połączenia trzonu i skrzydła większego stanowią przyczepy dla odpowiednich mięśni.

Zatoki klinowe są parzystymi przestrzeniami powietrznymi wysłanymi błoną śluzową znajdującymi się w trzonie kości klinowej. Pojemność zatoki wynosi średnio 3 cm3. Ujście zatok znajduje się nad małżowiną nosową górną w sklepieniu jamy nosowej.

Dorota Kozera
  • A. Bochenek, M. Reicher: Anatomia człowieka, Tom II.
  • J. Sokołowska-Pituchowa: Anatomia człowieka.
Ta strona używa plików cookies. więcej informacji.    AKCEPTUJĘ