Oko

Oko (łac. oculus) jest narządem wzroku zbudowanym z gałki ocznej osadzonej w oczodole. Posiada szereg narządów pomocniczych zapewniających nie tylko możliwość odbierania bodźców wzrokowych, poruszania gałką oczną, ale również ochronę.

Gałka oczna jest mniej więcej kształtu kulistego. Wyróżnia się w niej biegun przedni utworzony przez szczyt rogówki oraz biegun tylny. Nieco w bok od bieguna tylnego odchodzi od gałki ocznej nerw wzrokowy. Oś gałki ocznej przebiega przez oba bieguny. Od zewnątrz gałka oczna chroniona jest przez powieki, które dodatkowo nawilżają powierzchnię oka. Od strony oczodołowej otoczona jest przez tkankę łączną oraz tłuszczową.

Ściana gałki ocznej zbudowana jest z trzech warstw: leżącej zewnętrznie twardówki, środkowej naczyniówki i wewnętrznej siatkówki. Wewnątrz gałki ocznej znajdują się: komora przednia i komora tylna gałki ocznej, soczewka oraz ciało szkliste. Do narządów dodatkowych oka należą: mięśnie oka, powieki i spojówka oraz narząd łzowy.

Twardówka, jak sama nazwa wskazuje, jest mocną i twardą błoną włóknistą, zwykle matowa i o szarym zabarwieniu. W części przedniej oka przechodzi ona w rogówkę, która tkwi w twardówce jak szkiełko od zegara. Rogówka jest przezroczystą błoną i główną powierzchnią załamującą światło wysłaną nabłonkiem wielowarstwowym płaskim. Miejsce przejścia twardówki w rogówkę nosi nazwę rąbka rogówki.

Naczyniówka jest warstwą, w której biegną naczynia tętnicze i żylne skupiające się szczególnie w biegunie tylnym gałki ocznej. W części przedniej z naczyniówki znajduje się ciało rzęskowe i tęczówka.

Ciało rzęskowe przypominające wyglądem pierścień odpowiada za produkcję cieczy wodnistej wypełniającej komory gałki ocznej, otacza również soczewkę. Powierzchnia przednia ciała rzęskowego przechodzi w tęczówkę, boczna i zarazem zewnętrzna zrasta się z twardówką, a powierzchnia wewnętrzna przylega do wnętrza gałki ocznej. W miejscu połączenia ciała rzęskowego z twardówką znajduje się mięsień rzęskowy, który odpowiada za akomodację, czyli dostosowanie ostrości wzroku do przedmiotów znajdujących się w różnej odległości poprzez zmianę kształtu soczewki. Skurcz mięśnia rzęskowego powoduje uwypuklenie soczewki i skupienie wzroku na przedmiotach znajdujących się w bliskiej odległości.

Tęczówka jest przednią częścią błony naczyniowej. Od przodu widoczna jest w postaci barwnego krążka prześwitującego przez rogówkę. Kolor tęczówki zależy od liczby komórek barwnikowych. W centralnej jej części znajduje się otwór zwany źrenicą i przylegający do soczewki.

Źrenica reguluje ilość światła, jaka wpada do oka toteż w mocnym oświetleniu ulega zwężeniu, przeciwnie przy słabym oświetleniu dochodzi do jej poszerzenia. Przy samym brzegu źrenicy znajduje się mięsień zwieracz źrenicy, a promienisto wokół niej mięsień rozwieracz unerwiony przez układ autonomiczny.

Siatkówka tworzy warstwę wewnętrzną ściany gałki ocznej i jest tkanką nerwową. Wrażliwą na światło jest część tylna (wzrokowa), część przednia siatkówki oddzielona rąbkiem zębatym od części tylnej jest niewrażliwa na światło. Ponadto jest ona luźno związana z podłożem, co może skutkować odklejeniem siatkówki. Siatkówka przekazuje odebrane bodźce wzrokowe poprzez nerw wzrokowy do mózgu. Na siatkówce, przyśrodkowo od tylnego bieguna gałki ocznej, w miejscu odejścia nerwu wzrokowego, znajduje się tarcza nerwu wzrokowego, a na niej plamka ślepa. Bocznie od tarczy nerwu wzrokowego, na siatkówce, mieści się plamka żółta, a w niej dołek środkowy. Komórkami światłoczułymi są czopki i pręciki, które są zmodyfikowanym neuronami. Na siatkówce powstaje obraz rzeczywisty, pomniejszony i odwrócony.

Komora przednia jest przestrzenią ograniczoną od przodu przez rogówkę, od tyłu przez tęczówkę i przylegającą część soczewki. Wypełniona jest płynem zwanym cieczą wodnistą. W kącie utworzonym przez rogówkę i tęczówkę (kąt tęczówkowo-rogówkowy) znajduje się ciało rzęskowe oraz tkanka łączna w obrębie, której zachodzi przesączanie cieczy wodnistej do zatoki żylnej twardówki.

Komora tylna jest z kolei przestrzenią mieszczącą się za tęczówką, a przed torebką soczewki między ciałem rzęskowym. Wypełnia ją również ciecz wodnista pozostająca w kontakcie z komorą przednią.

Soczewka jest przezroczystym tworem dwuwypukłym łączącym się z tęczówką i brzegiem źrenic od jednej oraz ciałem szklistym od drugiej strony. Kształt soczewki podlega zmianie wraz z wiekiem, u noworodków jest ona bardziej kulista, natomiast u ludzi starszych nieco spłaszczona. Dzięki swojej elastyczności możliwe jest jej odkształcenie podczas akomodacji. Soczewka otoczona jest torebką łącznotkankową.

Ciało szkliste zajmuje większą część wnętrza gałki (około 4/5). Jest przestrzenią znajdującą się do tyłu od soczewki i dochodzącą do siatkówki. Wypełnia ją przezroczysta i galaretowata substancja nazywana cieczą szklistą. Na zewnątrz mieści się gęstsza od otoczenia warstwa zwana błoną szklistą.

Mięśnie zewnętrzne tworzy sześć mięśni: cztery proste i dwa skośne. Mięsień prosty przyśrodkowy przywodzi, boczny odwodzi, a górny i dolny obracają gałkę oczną do góry i do dołu. Mięsień skośny górny obraca gałkę oczną ku dołowi i przyśrodkowo, natomiast skośny dolny ku górze i do boku. Za unerwienie mięśni odpowiadają nerw okoruchowy, bloczkowy (mięsień skośny górny) oraz odwodzący (mięsień prosty boczny).

Powieki są mechanizmem ochronnym oka i zapewniają prawidłowe nawilżenie jego powierzchni. Zawierają włókna mięśnia dźwigacza powieki oraz tarczki (tkanka włóknista nadająca charakterystyczny kształt powiece).

Spojówka jest cienką błoną śluzową dobrze unaczynioną. Pokrywa ona powierzchnię wewnętrzną powiek, twardówkę. Między spojówką a gałką oczną znajduje się worek spojówkowy. W kącie przyśrodkowym tworzy mięsko łzawe.

Gruczoł łzowy znajduje się w oczodole, w jego przednio-górnym kącie. Składa się z dwóch części: oczodołowej i powiekowej. Każda z części zaopatrzona jest w przewodziki wyprowadzające, którymi wyprowadzane są łzy.

Dorota Kozera
  • A. Bochenek, M. Reicher: Anatomia człowieka, Tom IV i V.
  • J. Sokołowska-Pituchowa: Anatomia człowieka.
  • B. K. Gołąb: Anatomia czynnościowa ośrodkowego układu nerwowego.
Ta strona używa plików cookies. więcej informacji.    AKCEPTUJĘ