Przysadka

Przysadka (łac. hypophysis, glandula pituitaria) jest wybrzuszeniem mózgu znajdującym się na podstawie mózgu w obrębie siodła tureckiego wytworzonego przez kości czaszki do tyłu od skrzyżowania nerwów wzrokowych. Przysadka jest narządem nieparzystym znajdującym się w pośrodkowej części dołu czaszki połączonym lejkiem z trzecią komorą mózgu. Przeciętna wielkość przysadki to 12-15 mm mierzona poprzecznie, zaś od góry ku dołowi wynosi 6 mm.

Od góry przysadka graniczy ze skrzyżowaniem nerwów wzrokowych oraz pasmem wzrokowym. Struktury te od przysadki oddziela przepona siodła (opona twarda). Do tyłu od przysadki znajduje się grzbiet siodła, do przodu zatoka klinowa, a po bokach zatoka jamista, tętnica szyjna wewnętrzna i nerwy czaszkowe (okoruchowy n.III, bloczkowy n. IV, odwodzący n.VI oraz trójdzielny n.V).

Unaczynienie przysadki pochodzi od tętnicy szyjnej wewnętrznej przez tętnice przysadkowe dolne oraz koła tętniczego przez tętnice przysadkowe górne. Krew odpływa natomiast do zatok jamistych. Występuje tu jednak układ wrotny utworzony przez bogaty splot żylny. Unerwienie przysadki pochodzi z włókien nerwowych układu autonomicznego i podwzgórza.

W budowie przysadki wyróżniono podział na większy płat przedni i tylny. Płat przedni przysadki, zwany gruczołowym, produkuje i wydziela główne hormony przysadki. W jego obrębie wyróżniono część pośrednią, główną i guzową sięgającą do lejka. Płat tylny przysadki, zwany nerwowym łączy się z lejkiem. Włókna nerwowe biegnące z wyżej położonego podwzgórza biegną w kierunku płata tylnego w postaci drogi nadwzrokowo-przysadkowej, gdzie uwalniane i gromadzone są hormony tj. oksytocyna i wazopresyna. W obrębie dołu siodła tureckiego przysadka otoczona jest torebką przysadki.

Hormony przysadki

Czynność przysadki polega na wydzielaniu gonadotropiny (FSH i LH), hormonu wzrostu, prolaktyny, tyreotropiny i adrenokortykotropiny przez przedni płat gruczołowy oraz wazopresyny, oksytocyny przez płat tylny. FSH u mężczyzn wpływa na spermatogenezę, zaś u kobiet powoduje dojrzewanie pęcherzyków jajnikowych. LH pobudza działalność wydzielniczą jądra i jajników, u kobiet prowadzi do wytworzenia ciałka żółtego. Hormon wzrostu (GH) reguluje wzrost organizmu oraz dojrzewanie chrząstek nasadowych. Prolaktyna pobudza wzrost gruczołów sutkowych w czasie ciąży i wywołuje laktację. TSH, czyli hormon tyreotropowy (tyreotropina) reguluje wydzielanie hormonów przez tarczycę. Natomiast ACTH, czyli adrenokortykotropina reguluje czynność kory nadnerczy. Dwa ostatnie, wazopresyna, czyli hormon antydiuretyczny bierze udział w regulacji ciśnienia krwi i gospodarki wodnej, zaś oksytocyna powoduje skurcz mięśniówki macicy w czasie porodu.

Niedoczynność przysadki jest wynikiem niedoborów hormonów tropowych. Prowadzi do karłowatości i upośledzenie rozwoju biologicznego. Nadczynność natomiast objawia się u dzieci gigantyzmem i przedwczesnym dojrzewaniem zaś u osób dorosłych po zakończeniu wzrostu akromegalią.

Dorota Kozera
  • A. Bochenek, M. Reicher: Anatomia człowieka, Tom II i IV.
  • A. Szczeklik: Choroby wewnętrzne, Tom I.
  • V. Kumar, R. S. Cotran, S. L. Robbins: Robbins Basic Pathology.
  • J. Bullock, J. Boyle, M. B. Wang: Fizjologia, seria NMS.
Ta strona używa plików cookies. więcej informacji.    AKCEPTUJĘ